Thái Hà

Cái tên Thái Hà đã từng được biết đến từ năm 2008 sau những sự việc liên quan đến đất đai cùng với những sự kiện ở 42 Nhà Chung. Và bây giờ địa danh này lại một lần nữa được nhắc tới xung quanh việc giáo xứ Thái Hà cản trở dự án xây dựng trạm xử lý nước thải của Bệnh viện đa khoa Đống Đa, mà theo giáo xứ Thái Hà thì bệnh viện này đã được xây dựng trên phần đất vốn thuộc Nhà thờ.

Khu đất dự định xây dựng trạm xử lý nước thải trong bệnh viện Đống Đa (ảnh từ Internet)

Liên quan đến Bệnh viện đa khoa Đống Đa và dự án trên, theo báo điện tử ANTĐ thì: “Bệnh viện đa khoa Đống Đa tại địa chỉ 192 Nguyễn Lương Bằng tiền thân là bệnh xá Đống Đa, diện tích hơn 10.700m2. Từ quy mô ban đầu là 30 giường bệnh, đến nay, bệnh viện đa khoa Đống Đa là bệnh viện đa khoa hạng II, đơn vị đầu ngành về truyền nhiễm của Hà Nội”.

Dù được đặt giữa khu dân cư đông đúc của một quận trung tâm thành phố Hà nội, nhưng trong suốt quá trình hoạt động bệnh viện này không có biện pháp thích đáng nào để xử lý chất thải bệnh viện và đã gây ra ô nhiễm môi trường với “mức độ ô nhiễm nghiêm trọng do bị hòa tan và nhiễm các chất độc có trong chất thải bệnh viện. Khối lượng chất, nước thải được đo đếm cụ thể tại bệnh viện đa khoa Đống Đa lên tới 80m3/ngày”.

Cũng theo báo này, “từ năm 2003, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 64/2003/QĐ-TTg, phê duyệt “Kế hoạch xử lý triệt để các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng”, trong đó có bệnh viện đa khoa Đống Đa”. Và “ngày 18-9-2010, UBND thành phố đã ban hành Kế hoạch số 142/KH- UBND về việc triển khai đề án “Nhiệm vụ và các giải pháp xử lý ô nhiễm môi trường bức xúc trên địa bàn thành phố Hà Nội đến năm 2010”, trong đó có dự án xây dựng trạm xử lý nước thải của bệnh viện đa khoa Đống Đa”.

(http://www.anninhthudo.vn/Ban-doc/Xay-dung-tram-xu-ly-nuoc-thai-cua-benh-vien-da-khoa-Dong-Da-Du-an-cap-thiet-vi-cong-dong/421193.antd)

Còn theo trang “Tổng giáo phận Hà nội” thì nguồn gốc phần đất của giáo xứ Thái Hà là như sau: “Năm 1928, Đức Giám Mục Francois Chaize, Giám quản Tông toà Giáo phận Hà Nội đứng tên mua giúp cho Dòng Chúa Cứu Thế (DCCT) khu đất khoảng 400 m  x 150 m  nằm trên quốc lộ 6, nay là phố Nguyễn Lương Bằng, tổng diện tích là 61.455 m2, tức là 6,1455 ha.

DCCT bắt đầu cư trú, tạo lập cơ sở vật chất và phục vụ giáo dân tại khu đất trên đây từ ngày 26.09.1928. Từ năm 1939, Bản Quyền Giáo Phận  Hà Nội đã thành lập Giáo xứ Thái Hà”

(http://cuuthe.com/zoldsite1/kysu/9898th9.html)

Trong cuộc tranh chấp này, lý lẽ mà chính quyền đưa ra khi không thừa nhận đòi hỏi của giáo xứ Thái Hà dựa trên Nghị quyết 23, ban hành ngày 26-11-2003 của Quốc hội: “Nhà nước không xem xét lại chủ trương, chính sách và việc thực hiện các chính sách về quản lý nhà đất và chính sách cải tạo XHCN liên quan đến nhà đất ban hành trước ngày 1-7-1991. Nhà nước không thừa nhận việc đòi lại đất Nhà nước đã quản lý, bố trí sử dụng trong quá trình thực hiện các chính sách về quản lý nhà đất và chính sách cải tạo XHCN liên quan đến nhà đất”

 (Theo http://www.anninhthudo.vn/Ban-doc/Chiec-ao-khong-lam-nen-thay-tu/422811.antd)

Nhưng mặt khác, trong Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt nam năm 1992, Điều 70 lại ghi như sau: “Công dân có quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, theo hoặc không theo một tôn giáo nào. Các tôn giáo đều bình đẳng trước pháp luật.

Những nơi thờ tự của các tín ngưỡng, tôn giáo được pháp luật bảo hộ.

Không ai được xâm phạm tự do tín ngưỡng, tôn giáo hoặc lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để làm trái pháp luật và chính sách của Nhà nước”.

(http://www.chinhphu.vn/portal/page?_pageid=33,204350&_dad=portal&_schema=PORTAL)

Vấn đề là trong mối tương quan giữa điều 70 của Hiến pháp và Nghị quyết 23 của Quốc hội, thì không hiểu có điều gì đáng để ý không, và chính sách cải tạo XHCN có bao gồm cải tạo cả những gì liên quan tới tôn giáo, kể cả các cơ sở thờ tự hay không?

Bỏ qua những vấn đề dính dáng tới pháp luật nói trên, những vấn đề sẽ tạo ra những tranh cãi liên miên khó có hồi kết trong một môi trường pháp lý rất phức tạp và nhạy cảm như ở quê ta, thì sự việc Thái Hà còn có thể gợi ra nhiều suy nghĩ khác ngoài chuyện đúng sai của các bên.

Đó là một liên tưởng tới một thực tế rằng hiện nay trên địa bàn Hà nội không chỉ có bệnh viện Đống Đa mà còn có khá nhiều bệnh viện hay trung tâm y tế khác cũng được hình thành từ các bệnh viện cũ hay các công trình dành cho sinh hoạt cộng đồng khác của thời kỳ trước khi tiếp quản Thủ đô. Có thể kể ra bệnh viện Bạch Mai (Bệnh viện Lây Cống Vọng), bệnh viện 108 (Đồn thủy), bệnh viện Việt Đức (Phủ doãn), bệnh viện Saint Paul, bệnh viện C (Võ Tánh), trung tâm y tế quận Hoàn kiếm (26 Lương Ngọc Quyến)…

Một điều dễ nhận thấy là kèm theo sự phát triển từ một thành phố ban đầu chỉ có mấy chục vạn dân lên đến hàng triệu dân như hiện nay, thì số bệnh viện được xây mới lại rất khiêm tốn, không tương xứng với quy mô phát triển một chút nào. Thường người ta chỉ tìm cách cơi nới các bệnh viện cũ vốn dĩ đã xuống cấp, nhồi nhét thêm các khoa, các phòng vào các chỗ trống còn sót lại và hoàn toàn quên rằng người bệnh còn cần thêm nhiều thứ khác nữa ngoài thuốc men, ít nhất là một không gian để phục hồi sức khỏe và các công trình phụ phục vụ tối thiểu cho ăn nghỉ, sinh hoạt chẳng hạn. Hình như với đa số dân quê ta, ý niệm về chuyện được sống trong một chuẩn sống bắt kịp với các nước xung quanh, kể từ quyền được chăm sóc tử tế khi đau ốm, đã trở nên một thứ xa xỉ phẩm, thậm chí không tưởng.

Không thể nói nguyên nhân của chuyện này là vì không có tiền hay không có đất. Những sân gôn mọc lên khắp nơi, kể cả ở những nơi người ta không thể tưởng tượng ra được như cạnh sân bay hay ngay sát trung tâm thành phố, rồi những khu đất vàng được dành cho các khu đô thị mới hay các trung tâm thương mại, cùng với những chi phí đền bù giải tỏa cho những đoạn đường đắt nhất hành tinh, hay những khoản tiền lớn chi cho những hoạt động như Đại lễ 1k chẳng hạn, là những ví dụ cho thấy một khi đã có quyết tâm thì cái gì cũng có.

Việc vẫn duy trì và có thể còn mở rộng bệnh viện Đống Đa (nói riêng và các bệnh viện lớn khác trong nội đô nói chung) còn dẫn tới ít nhất hai hệ lụy nữa, đó là ô nhiễm và kẹt xe.

Chỉ có những người ngây thơ mới tin rằng chỉ cần một cái lò đốt rác, một hệ thống xử lý nước thải là đủ để biến mọi thứ ô nhiễm sinh ra từ một bệnh viện nằm giữa khu dân cư đông đúc trở thành vô hại. Trên thực tế, những trạm xử lý nước thải vẫn phải xả ra môi trường các loại hóa chất được đưa vào trong quá trình xử lý cùng với một tỷ lệ nhất định chất ô nhiễm không được xử lý hết, và không ai dám đảm bảo là mùi các loại hóa chất lẫn chất thải sẽ không thoát ra ngoài tí nào, không gây một chút ảnh hưởng nào. Đó là chưa kể đến chất lượng của công nghệ, của các thiết bị được lắp đặt, trình độ và lương tâm của những người vận hành, cùng với những phiền toái vì hỏng hóc hay sự cố nảy sinh khi vận hành, là những thứ rất cần tính tới ở quê ta.

Hệ lụy vì kẹt xe cũng không phải là điều xa lạ. Chắc không ít người đã từng được chứng kiến những chiếc xe cấp cứu tuyệt vọng hú còi, nháy đèn như điên dại nhưng vẫn kẹt cứng trong dòng xe cộ dày đặc mỗi khi tắc đường. Trong khi vấn nạn kẹt xe đang ngày càng trở nên trầm trọng chưa có cách giải quyết, và người ta đang kêu gọi giãn dần các hoạt động trong nội đô ra ngoài thì những ý tưởng cố duy trì, thậm chí cơi nới bệnh viện trong các khu vực này sẽ càng chất thêm áp lực lên hệ thống giao thông, đồng thời cũng sẽ phải lãnh đủ hậu quả của ách tắc giao thông, bất kể là bệnh nhân hay dân cư xung quanh. Đó là những ý tưởng rất ích kỷ, nếu không muốn nói thêm là ngu dốt và vô trách nhiệm.

Sự việc Thái Hà cũng gợi ra một suy nghĩ về các nhu cầu chính đáng của con người và quyền được thỏa mãn các nhu cầu đó. Cụ thể hơn, trong cuộc sống thường ngày, bên cạnh các nhu cầu khác trong các lĩnh vực kinh tế, xã hội, giáo dục, văn hóa v.v… người ta còn có nhu cầu về đức tin, về tâm linh. Nhu cầu này, trong một xã hội văn minh chắc sẽ được coi trọng ngang với nhu cầu được chăm sóc tốt về sức khỏe và có lẽ không ai có ý nghĩ cân đo xem nhà thờ hay bệnh viện quan trọng hơn.

Cũng cần phải nói thêm rằng để được chăm sóc tốt về sức khỏe, người ta không chỉ cần đến mỗi một thứ là bệnh viện, hay nói khác đi, bệnh viện chỉ là nơi cuối cùng người ta phải tìm đến trong chuỗi các cơ sở chăm sóc sức khỏe. Có lẽ ở quê ta, cái hiện nay đang cần, và đang thiếu là một mạng lưới y tế dự phòng. Nó sẽ giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh trong cộng đồng thông qua việc tuyên truyền giáo dục các hiểu biết về vệ sinh và sức khỏe, và tốt hơn nữa là khi nó có quyền nào đó để duy trì và đảm bảo một môi trường sống ít ô nhiễm. Cùng với nó là một mạng lưới những phòng khám chữa bệnh nhỏ rộng khắp từ cơ sở để xử lý tại chỗ những bệnh nhẹ thường gặp và giải quyết sớm các bệnh tật khác trước khi nó trở nên trầm trọng hơn. Một bệnh viện như bệnh viện Đống Đa dường như không thích hợp lắm với vai trò này.

Trong vụ Thái Hà, có một điều rất đơn giản và dễ nhìn thấy là nếu cần phải chuyển một trong hai cơ sở ra nơi khác để tiện cho việc phát triển, mở rộng của cả hai, thì việc chuyển nhà thờ đi nơi khác là không được hợp lý cho lắm vì đó là nơi thường xuyên lui tới hàng ngày của các giáo dân sống xung quanh. Trong khi đó việc di dời một bệnh viện hiện chủ yếu là để phục vụ cho đa phần là những người từ rất xa tới, và cùng với việc đó là xây dựng một phòng khám đa khoa với quy mô vừa phải cùng nhiều trung tâm y tế nhỏ khác thay cho bệnh viện Đống Đa để phục vụ nhân dân trong địa bàn lại dễ hơn nhiều và cũng là một điều nên làm.

Bởi thế, khách quan mà nói thì nhìn vào những việc mà những người nhân danh chính quyền đã làm trong thời gian vừa qua trong vụ Thái Hà (được đăng tải trên các loại báo chí của cả hai lề), nếu đánh giá theo tiêu chí “Của dân, do dân và vì dân”, đồng thời vẫn coi giáo dân Thái Hà là dân, thì có thể nói những người nhân danh chính quyền đã làm việc không tốt lắm. Họ chỉ làm tốt có một việc (nhưng chắc là không nằm trong chủ định của họ), và khó ai có thể làm tốt hơn, đó là làm xấu đi hình ảnh của Nhà nước ta, một “ Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, biết kế thừa những tinh hoa dân chủ của các Nhà nước pháp quyền trong lịch sử và đã, đang phát triển lên tầm cao mới, khác hẳn về bản chất và cao hơn gấp vạn lần so với dân chủ tư sản…” (đoạn nói về Nhà nước dựa theo báo Nhân dân online, http://www.nhandan.com.vn/cmlink/nhandandientu/thoisu/daihoixi/l-lu-n-va-th-c-ti-n/vai-tro-l-nh-o-c-a-ng-i-v-i-cach-m-ng-vi-t-nam-trong-th-i-k-m-i-1.319644#dZkkpgAIzyFq).

Tháng 11/2011