Thắc mắc của kẻ mới nhập môn về CNCS

Hồi mới học triết học Mác – Lê, khi được dạy rằng xã hội loài người tiến hóa theo đường xoáy ốc từ cộng sản nguyên thủy tiến lên chế độ nô lệ, phong kiến, tư sản rồi quay lại (ở trình độ cao hơn) chế độ cộng sản văn minh, trong đầu tôi tự nhiên nảy ra mấy câu hỏi không đâu mà không hỏi ai được, bởi sinh viên hồi đó ít có thói quen hỏi lại thầy những cái ngoài giáo trình, nhất là lại hỏi các thầy môn triết học. Và vì không hỏi được ai nên những câu hỏi ấy cứ ám theo tôi suốt đến tận bây giờ.

Bỏ qua một điều rằng với những cách định nghĩa khác nhau và các quan điểm khác nhau sẽ dẫn tới việc nhìn nhận và phân chia các giai đoạn tiến hóa của XH loài người theo những cách rất khác nhau, tôi vẫn nhớ thắc mắc đầu tiên của tôi khi đó là làm thế nào mà Marx có thể tiên đoán rằng sau sự phát triển của CNTB, vào thời của Marx mới đang ở thời kỳ sơ khai, sẽ là CNCS (nếu không kể những lời xưng tụng rằng thế mới chứng tỏ thiên tài của Marx) chứ không phải là một hình thái khác. Một thắc mắc đơn thuần về học thuật chứ không hề có ý nghi ngờ về tính tất yếu của chế độ ưu việt của chúng ta.

Thắc mắc này không được giải thích bởi thực tế mà tôi nhìn thấy mà ngược lại càng lớn dần khi tôi chứng kiến những thay đổi của xã hội hiện đại. Bởi nếu nói như Mác, XH loài người đã đi từ chỗ không có tư hữu tư liệu SX (cộng sản nguyên thủy), sang chế độ TLSX nằm trong tay giai cấp thống trị (phong kiến), rồi sau đó TLSX nằm trong tay tầng lớp tư bản bóc lột, nghĩa là nằm trong tay một thiểu số người trong XH (nhưng không nhất thiết là kẻ cầm quyền, tuy rằng có thể điều khiển được kẻ cầm quyền), đó chính là xã hôi TBCN. Và Mác đã tiên đoán để cho ngày nay chúng ta làm theo, rằng CNTB thối nát sẽ giãy chết theo quy luật tiến hóa, nhường chỗ cho CNCS ưu việt hơn nhiều, nghĩa là TL SX sẽ từ chỗ nằm trong tay một nhóm người sẽ trở thành của chung của toàn xã hội, nhưng không phải là không thuộc về ai hay ai cũng có quyền sở hữu, mà có nghĩa rằng không có tư hữu TLSX (nói thực là khái niệm này cực kỳ phức tạp và khó hiểu, tôi chỉ nhớ mamg máng và nói lại như con vẹt chứ không hiểu rõ nó có ý nghĩa là gì).

Thế nhưng dường như trong XH ngày nay, TLSX không còn nằm trong tay một thiểu số người như trước mà đang dần dần thuộc về số đông với xu hướng cổ phần hóa, hay phát triển kinh tế nhỏ tiểu TS, hay các loại dịch vụ muôn màu trong XH. Có vẻ như XH không chịu đi đúng theo con đường mà Mác tiên đoán, trừ khi ta bắt buộc nó phải tuân theo ý muốn của mình bằng ý chí cách mạng hay quyết tâm chính trị, ví dụ như ở Bắc Triều tiên, hay ở mức độ thấp hơn là Cuba ngày nay chẳng hạn.

Một điều nữa là thời đại công nghệ và tri thức ngày nay đã sinh ra nhiều khái niệm mới không nằm trong những khái niệm ban đầu của Mác về TLSX. Chẳng hạn với những công ty như Google hay Microsft, có lẽ thật khó mà nói đâu là tư liệu sản xuất, cái máy tính, cái tủ tài liệu hay cái đầu của các nhân viên để mà xóa bỏ tư hữu về TLSX, và các nhân viên (kể cả các giám đốc này nọ cũng chỉ là người làm thuê, tức chỉ là nhân viên cao cấp) đã bị bọn chủ tư bản đã bóc lột dã man đến đâu so với niềm hạnh phúc của những người lao động đang làm chủ tập thể ở ta chẳng hạn. Tất nhiên là bây giờ Mác không thể nói gì thêm về những khái niệm này, đây là việc của những nhà nghiên cứu lớn, thiên tài, như hàng chục năm nay họ vẫn làm. Họ sẽ mổ xẻ, phân tích thật kỹ từng câu, chữ của Mác rồi vận dụng linh hoạt, sáng tạo các khái niệm của Mác để mang lại cho những khái niệm này một tầm cao mới (mà có khi Mác sống lại cũng không thể làm tốt hơn được) tuy vẫn mang tên là của CN Mác, để sao cho thực tế vẫn phải phù hợp với những khái niệm này, qua đó chứng tỏ rằng CN Mác – Lê đúng là kết tinh của đỉnh cao trí tuệ, là sức mạnh vô địch trường tồn, xứng đáng để chúng ta chọn làm nền tảng, là kim chỉ nam, v.v và v.v…

Một thắc mắc nữa cũng nảy ra từ hồi đó là cái hình xoáy ốc mà Marx nói tới là một hình xoáy ốc mở hay đóng, hay nói một cách khác, sau khi đạt tới chế độ cộng sản rồi thì xã hội loài người sẽ mãi mãi dừng lại ở chế độ CSCN mà không biến đổi hay tiến hóa thêm gì nữa, giống như triết học Mác và CN Mác _ Lê mãi mãi không bao giờ cũ (bất hủ) hay sẽ phát triển tới hình thái nào? Và nếu phát triển thêm thì có phải là diễn biến hòa bình không? Rất nhức đầu và nếu nói không ngay ngắn thì rất dễ trở thành phản động hay bị bọn phản động hoặc các thế lực thù địch lợi dụng!

Nhiều lúc tự thấy chán cho cái hiểu biết ngu ngơ của mình, sau bao nhiêu năm rồi mà vẫn chẳng hiểu, chẳng ngộ ra được điều gì khả dĩ trả lời cho mấy cái thắc mắc từ đời nảo đời nào.

Nhưng rồi lại tự an ủi mình rằng thôi thì dù có ngu vẫn còn hơn là bị tự diễn biến.

Tháng 1/2011